Światowy Kongres Rangersów odbył się w dniach 9-12 października 2023 roku na wyspie Faial na Azorach. Wydarzenie, zorganizowane m.in. przez Associação Portuguesa de Guardas e Vigilantes da Natureza (APGVN), zgromadziło około 150 rangersów z kilkudziesięciu państw, reprezentujących trzy kontynenty.
Polskie Towarzystwo Służb Ochrony Przyrody reprezentowało 9 osób: Alicja Fischer, Ola Siemaszko-Skiendziul, Izabela Okrągła-Derencz, Małgorzata Karczewska, Magda Marzec, Ewa Natalia Moroz-Keczyńska, Artur Wiatr, Andrzej Karczewski, Marcin Sznel i Henryk Bazylewicz. Pojechaliśmy na egzotyczne Azory po wiedzę, inspirację, aby posłuchać co i jak robią nasze koleżanki i koledzy aby skutecznej chronić przyrodę, jakie kwestie stają się pilne do przepracowania.
Organizatorzy kongresu postawili sobie kilka celów. Jednym z nich było zasygnalizowanie aktualnych problemów związanych z ochroną przyrody w kontekście miejsca, w którym odbywało się spotkanie (oceany). Kolejnym było rozwijanie międzynarodowych kontaktów między stowarzyszeniami oraz bezpośrednie dzielenie się doświadczeniami, praktyczną wiedzą o metodach stosowanych w codziennych działaniach ochroniarskich.
Podczas rozpoczęcia kongresu wspomniano o rangersach, którzy odeszli w 2023 roku. Uczczono pamięć wieloletniego Prezesa Polskiego Stowarzyszenia Służb Ochrony Przyrody, Zbyszka Bielawskiego. Zbyszek całe swoje życie zawodowe związał z ochroną przyrody. Po ukończeniu studiów został pracownikiem Wigierskiego Parku Narodowego, gdzie od 1993 roku pełnił funkcję leśniczego, a od 1998 roku funkcję nadleśniczego.
Wykłady, dyskusje i wyprawy terenowe trwały cztery dni. Obejmowały szeroki zakres tematów i dotyczyły różnorodnego spektrum działań rangersów. Ochrona oceanów i życia morskiego była kluczowym punktem dyskusji, co było naturalne ze względu na lokalizację Kongresu – na Azorach. Motywem przewodnim były: „oceany, zmiany klimatu i różnorodność biologiczna”, ale każdy panel miał zróżnicowanych prelegentów, od rangersów, przez naukowców, po przedstawicieli sektora turystycznego i kadry zarządzającej.
Pierwszego dnia obrad (9 października, poniedziałek) dyskutowaliśmy o odpowiedzialnej nauce. Wystąpienia dotyczyły m.in. monitoringu zasobów przyrodniczych, destabilizacji ekosystemów oraz badań nad ich regeneracją. Reprezentant naszej organizacji i dyrektor Biebrzańskiego Parku Narodowego, Artur Wiatr, przedstawił działania na rzecz odtwarzania mokradeł w Biebrzańskim PN, podkreślając ich rolę w łagodzeniu zmian klimatycznych i ochronie różnorodności biologicznej.
Wykłady drugiego (10 października, wtorek) odnosiły się do zachowania równowagi między różnymi formami turystyki i jej wpływu na stan środowiska, ale też na samych podróżujących oraz na mieszkańców żyjących w sąsiedztwie lub na terenach chronionych przyrodniczo. Wskazywano np. na odpowiedzialne kreowanie polityki turystycznej, zarządzania masowym ruchem turystycznym, tak aby zapobiegać nadmiernemu obciążeniu popularnych miejsc turystycznych, bo prowadzi to do degradacji środowiska, przeciążenia infrastruktury i pogorszenia jakości życia mieszkańców.
Trzeciego dnia (11 października, środa) słuchaliśmy wystąpień dotyczących konkretnych strategii i praktyk ochrony przyrody. Zastanawialiśmy się, jakie wnioski możemy wyciągnąć z tych polityk i praktyk dla miejsc, w których pracujemy. Wykłady poruszały problem wprowadzania obcych gatunków, zmian w środowisku naturalnym, które prowadzą do destabilizacji ekosystemów.
Ostatniego dnia (12 października, czwartek) dyskusje koncentrowały się wokół szeroko rozumianej społecznej odpowiedzialności w turystyce, jej wpływie na społeczności lokalnej oraz świadomości tych zależności wśród nas – rangersów. Poruszano tematy partycypacji mieszkańców w procesach decyzyjnych i równego dostępu do zasobów turystycznych wszystkich grup społecznych. Podkreślano kluczowe rolę edukacji i interpretacji w kontekście reagowania na negatywne skutki wpływu turystyki na lokalne społeczności (przesiedlenia, zmiany w strukturze społecznej i kulturowej, zanieczyszczenia).
Popołudnia zarezerwowane były na terenowe wyprawy, podczas których poznawaliśmy unikalne ekosystemy, rozmawialiśmy o metodach ich ochrony, badaniach, edukacji i udostępnianiu. Wieczorne programy kulturalne umożliwiały bezpośredni kontakt z autentycznym dziedzictwem kulturowym Azorów.
Podczas Kongresu, zarówno w trakcie paneli dyskusyjnych, jak i w kuluarach oraz w terenie, powracała potrzeba docenienia osób pracujących w służbach ochrony przyrody zarówno przez władze (centralne i lokalne), jak też współpraca ze społecznościami lokalnymi. W dyskusjach wybrzmiewało, że skuteczność ochrony przyrody wiąże się z osobami, które tą ochronę sprawują, z ich pasją do przyrody i sercem do dzielenia się wiedzą, umiejętnościami z innymi, posiadaniem kompetencji komunikacyjnych i edukatorskich. Bo przecież zadania rangersów, poza fizyczną ochroną zasobów, to także angażowanie społeczeństwa w działania na rzecz ochrony zasobów przyrodniczych. Bez zaangażowania i współpracy na wszystkich poziomach nie jest możliwe zachowanie dziedzictwa dla kolejnych pokoleń.
Kongres stworzył nam przestrzeń do dyskusji o problemach, z jakimi mierzmy się na co dzień, jak i z wyzwaniami, które będą coraz silniejsze w przyszłości. Rozmawialiśmy o tym, że przekaz, który pochodzi bezpośrednio od nas – rangersów, a który adresujemy do osób odwiedzających tereny chronione przyrodniczo, lub mieszkających w ich sąsiedztwie jest zawsze bardziej przekonujący niż polityków.
To my jesteśmy ambasadorami przyrody i potrzeby jej ochrony w społecznościach lokalnych i globalnych. Naszą siłą jest przede wszystkim efektywna komunikacja, rzetelna interpretacja i edukacja o obszarach chronionych. To my jesteśmy pomostem między społecznościami lokalnymi, obszarami chronionymi i administracją tych obszarów. Nasz głos powinien być uwzględniany na międzynarodowych forach ochrony przyrody.
Kongres był okazją do wymiany doświadczeń z koleżankami i kolegami z innych części świata, przereflektowania lokalnych problemów, bo chociaż często wydają się podobne, to podejścia do ich rozwiązania są różne w różnych miejscach. Spotkanie z rangersami z odległych miejsc to motywacja do działań, kreatywnej pracy nawet wobec pojawiających się trudności i nadzieja na skuteczne wypełnianie naszej misji.
Wielkie uznanie dla naszych portugalskich kolegów rangersów za super wydarzenie!